Exchange-traded funds: ETF Nedir?
Diriliş ETF yazısı ile gırgırımızı yaptığımıza göre şimdi sıra ETF nedir sorusunda. Hemen bir girizgah yapacak olursak ETF, açılımı exchange-traded fund olan ve Türkçeye borsa yatırım fonu olarak çevrilen bir menkul kıymet türüdür. Her ne kadar adı borsa yatırım fonu olsa bile borsaya yatırım yapmak zorunda değildir. Adında da geçtiği üzere ETF’ler birçok yönden yatırım fonlarına benzer ancak farklı olarak borsalarda listelenir ve ETF hisseleri/payları bildiğimiz normal hisse senedi gibi gün boyu işlem görür.
ETF’nin içerisinde hisse senedi gibi tek bir varlık yerine (mesela hissenin dayanağı tek bir şirkettir) birden fazla dayanak varlık tutan bir fon türüdür. Bu yüzden çeşitlendirme için doğru bir araçtır diyebiliriz. Bir ETF, çeşitli sektörlerden yüzlerce ve hatta binlerce hisse senedine sahip olabilir veya sadece belirli bir sektörü izole ederek sadece o sektörün en büyük hisselerini içerisinde bulundurabilir. Aynı şekilde bazı ETF’ler yanlızca Amerika hisselerine odaklanırken, diğerleri tüm dünyayı, dünyanın farklı bölgelerini/kıtalarını içerisinde barındırabilir.
ETF’lerin alternatif tarihini anlatırken bahsettiğim spider başlangıç için güzel bir örnek. SPY adıyla (ticker) işlem gören bu ETF, S&P 500 endeksini izleyerek içerisinde bu endekste bulunan bütün şirketleri barındırır. Yani tek bir ürün ile 500 farklı hissenin etkisine sahip olabilirsiniz. Sadece hisse odaklı bahsetmiş olsak bile ETF’ler, hisse senetleri, emtialar, tahviller, emlak veya farklı yatırım araçlarının bir karışımı olmak üzere içerisinde birçok türde yatırım aracı bulundurabilir.
ETF’ler kolayca alınıp satılabilmesine izin veren ilişkili bir fiyata sahip olduklarından kolay pazarlanılabilir bir menkul kıymettir. Exchange traded kavramı da hisse senetleri gibi bir borsada işlem görmelerinden gelir. Nedense Türkçeye çevirirken borsada işlem gören fon demek yerine direk borsa yatırım fonu olarak çevrilmiş. Ben yazılarımda ETF terimini kullanmayı tercih etsem de BYF ile aynı şey olduğunu bilmeyenler için vurgulamış olalım.
ETF çeşitleri nelerdir?
ETF nedir tanımını yaptık ama ETF'lerin farklı dayanak varlıkları söyleminin havada kalmaması için bir de ETF çeşitlerine bakalım. Böylece ETF'lerin biraz daha anlaşılabilir olacağını umuyorum.
Pazar ETF’leri
S&P 500, NASDAQ veya BIST 100 gibi belirli bir pazarı veya endeksi izlemek için tasarlanmış ETF’ler.
İçerisinde takip ettikleri endeksin varlıklarını bulundururlar. Pazar ETF'leri dendiğinde akla genellikle Amerika odaklı ETF'ler gelirken, Amerika dışında kalan pazarlar ise daha çok yabancı piyasa ETF'leri yada uluslararası ETF'ler olarak geçer.
Bond ETF’leri
Hemen hemen her türden tahvillere yatırım sağlamak amacıyla oluşturulmuş ETF’ler.
Bunlarla Amerikan hazinesine borç verebilir veya kurumsal, uluslararası, yüksek getirili tahvillerin birçoğuna tek bir ETF ile ulaşabilirsiniz.
Sektör ve endüstri ETF’leri
Enerji, telekom, teknoloji gibi belirli bir endüstri endeksini izleyen ETF'ler.
Örneğin, çok yakın gelecekte bütün araçların elektrikli olacağını düşünüyorsanız fakat sektördeki her oyuncuyu tanımak, analiz etmek veya her şirketi tek tek satın almak istemiyorsanız, çözüm elektrikli araç sektöründeki şirketleri takip eden ETF'ler. Aynı şekilde 5G için telekomünikasyon, pandemi sebebiyle sağlık, ucuzladığı için havacılık sektörü gibi.
Emtia ETF’leri
Altın veya enerji gibi emtiaları takip eden ETF'ler.
Tabi burada alınan emtialar çoğunlukla fiziksel olarak alınmaz. Daha ziyade altta yatan emtianın fiyatını takip etmek için türev sözleşmelerden oluşur.
Yabancı Para ETF'leri
Belirli bir para birimini izleyen ETF'ler.
Bazı durumlarda sepet para birimini izleyerek birden fazla yabancı para birimine tek bir ürün altında erişimi sağlar.
Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı ETF'leri
Belirli bir gayrimenkul türüne yatırım yapan ETF'ler.
Bireysel yatırımcıların, herhangi bir mülkü kendileri satın almak, yönetmek veya finanse etmek zorunda kalmadan gayrimenkul yatırımlarından kira/temettü kazanmasını mümkün kılan ETF'ler.
Stil sahibi ETF’ler
Belirli bir yatırım stratejisini veya piyasa değerini izleyen ETF'ler.
Değer yatırımı, büyüme hisseleri, small-cap, large-cap gibi stil yatırımcılara yakışan stil ETF'ler.
Temettü ETF'leri
Temettü ödeyen hisse senetlerinin belirli kurallara uyması durumunda dahil edildikleri BIST Temettü endeksi gibi temettü odaklı endeksleri izleyen ETF'ler.
Ters ETF’ler
Bir pazardaki, endeksteki veya endüstrideki düşüşten kar etmek için tasarlanmış tersten izleyen ETF’ler.
Kaldıraçlı ETF'ler
Burası tehlikeli sular. Altta yatan endekslerin veya varlıkların üzerinde kaldıraçlı getiri veya götürü sağlayan ETF'ler.
Aktif olarak yönetilen ETF’ler
Bir endeksi izlemek için tasarlanmış çoğu ETF’nin aksine, o endeksten daha iyi performans gösterecek şekilde tasarlanmaya çalışılan aktif ETF’ler. Evet ETF'ler pasif olmak zorunda değiller.
Alternatif yatırım ETF’leri
Yatırımcıların volatiliteden çıkar sağlamaları veya evnai çeşit yatırım stratejilerinden herhangi birine katılmaları için tasarlanmış yenilikçi ETF’ler.
Herhalde şimdilik bu kadar çeşit yeter. Gördüğünüz üzere neredeyse her tarzdan yatırımcıya hitap eden bir ETF bulmak mümkün. ETF nedir konusunu biraz daha kavradıktan sonra kendime "hisse senedi dururken veya yatırım fonu almak varken neden ETF alayım ki" sorusunu sormuştum. Tahmin edersem sizin de aklınızda bu soru vardır. Öyleyse bir sonraki yazımızda ETF ile hisse ve ETF ile fon karşılaştırmaları ile devam edelim.
O zamana kadar sevgiyle kalın.